“Kỳ nhông là ông kỳ đà
Kỳ đà là cha cắc ké
Cắc ké là mẹ kỳ nhông
Kỳ nhông ...”
Những câu đồng dao này thủa nhỏ bất kỳ đứa
bé nào vào thời của tôi đều thuộc để nghêu ngao và cứ lập đi lập lại hoài cho
đến khi muốn ngừng,nghiễm nhiên trong suy nghĩ của tôi tạm cho là như thế mà
không chút thắc mắc.Kỳ nhông và kỳ đà ngày xưa ở Vũng Tàu có nhiều ở các đồi
cát là hai loại bò sát là món ngon đặc trưng vùng biển được đặt bẫy ống tre, kỳ
đà khá to, riêng kỳ nhông thì nhỏ,con to lắm chỉ cỡ 5cm vòng lườn,dài từ 20 đến
25 cm.Tuy nhiên tôi rất sợ các con vật này vì hình dáng của chúng khá dữ dội,so
với khủng long khá giống nhau,chỉ có điều chúng bé tí chạy thật nhanh khi thấy
người.
Sau này ở các nhà hàng, món kỳ nhông là
hàng hiếm nhất là loại bắt ngoài thiên nhiên không do người nuôi giá khá đắt
hơn 300 trăm ngàn một ký khoảng 4 – 5 con,vị chi 250gram một con được chế biến
khá nhiều món:Nhông xào lăn, nướng mọi, nướng muối ớt…nấu cà ry!tùy theo tài
hoa của đầu bếp chế biến.Ở các vùng khác có núi, cát đều có nhông,riêng ở Vũng
Tàu hiện nay dường như rất hiếm,con kỳ nhông chỉ còn thấy qua hình ảnh, phim…và
trẻ con luôn mơ hồ về loài bò sát độc đáo một thời là món ngon giàu đạm của cư
dân Vũng Tàu.Việc đô thị hóa và sự truy lùng chúng đã khiến nguy cơ tuyệt chủng
của kỳ nhông sống thiên nhiên là có thật.
Mà thôi, lan man mãi chỉ để tôi kể về một
loài khác cùng họ với kỳ nhông là con kỳ tôm mà Phước Lương Hữu có chuyến về
thăm quê Kim Hà ở Mằng Lăng Phú Yên và mấy đứa cháu dễ thương chụp ảnh giới
thiệu trên Blog và Facebook.Thế là trong tôi bao kỷ niệm ùa về của một thời thơ
ấu theo bạn đặt bẫy ống tre bắt kỳ nhông và loài kỳ tôm là loài khá dạn với
người là loài bò sát cũng cùng họ với kỳ đà nhưng nhỏ nhắn, có vây, đổi màu rất
đẹp và hiền. Kỳ tôm có nhiều ở đồi núi, sông suối ao hồ là môi trường sống rất
tốt cho kỳ tôm. Cứ vào buổi chiều, khi mặt trời lặn là leo lên đậu ở các cành
cây gần mặt nước, sáng xuống nước tắm rồi lên phơi nắng.Những người nuôi kỳ tôm
làm cảnh yêu thích gọi con này là Rồng đất. Rồng đất có thân hình dẹp bên. Vảy
thân thường nhỏ đồng đều. Có một mào cổ và mào lưng. Đuôi dẹp bên. Có 4 - 8 lỗ
đùi (ở mặt trong đùi). Đây là 2 đặc điểm cơ bản để phân biệt rồng đất với các
loài nhông khác. Mặt trên thân rồng đất có màu xanh thẫm, mặt bụng trắng, đuôi
có những khúc xám nâu xen kẽ với những khúc vàng. Chiều dài cơ thể khoảng 240mm.
Chưa kể là trong ẩm thực kỳ tôm được cắt
lấy tiết, lấy mật pha rượu, phần thịt xào sả ớt hoặc rô ti rất ngon mà nhiều
người ưa thích.Trước đây tôi nhớ chỉ ăn thịt nhông,kỳ đà! Kỳ tôm là loại chúng
tôi khi bắt được mang về nuôi rất gần gũi,dễ thương và rất thích khi chúng đổi
màu thật đặc trưng theo tình huống riêng.Hiện nay, kỳ tôm được nuôi công
nghiệp,kỳ tôm mới nở cho ăn sâu gạo, sau 1 tháng tập cho ăn cá biển, lươn, ếch,
nhái băm nhỏ.Sau khi nở nuôi thêm 6 tháng là xuất bán giống. Ở các nước phương
Tây, con vật này được người dân ưa chuộng nuôi làm cảnh và đem theo bên mình
như vật cưng. Tại Việt Nam đã có một vài trang trại nuôi kỳ tôm xuất khẩu phục
vụ nhu cầu đó.
Thời buổi hiện đại, con người có nhiều sáng
kiến hơn trong việc nuôi dưỡng các loài tự nhiên hoang dã để phục vụ nhu cầu ẩm
thực, giải trí của mình kể cũng lạ lùng và tôi, mãi đến tuổi hoàng hôn bỗng lại
được gợi nhớ về thú vui thời thơ ấu, sự sợ sệt xen lẫn thích thú khi chạm tay
vào con vật có hình dáng và màu sắc lạ lùng bé tí rồi cảm thấy làn da chúng mát
lạnh, nham nhám khó tả mà đến nay khi nhớ lại tôi chưa quên hẳn cảm giác
này.Vậy đó,lâu lắm tôi đã quên vì sống mãi chốn thành thị không còn những con
vật gắn liền với những câu đồng dao dễ thương, ngày ngày trong thế giới tuổi
thơ dong ruỗi suốt các đồi cát, rừng sâu hòa cùng nhiều chim muông, sinh vật,
côn trùng vừa dữ dội lẫn hiền lành sinh sống.Con người phát triển và tàn phá
môi trường không theo cách tận diệt đã góp phần vào hủy hoại nguồn
sống của muôn loài là vậy.
Bất giác, tôi cũng nghĩ đến các loài khác
như cắc kè, rắn mối, thằn lằn…đến nay thế hệ các con cháu tôi khó tìm thấy
trong thiên nhiên là điều đáng buồn.Rồi chuyện tìm mua tắc kè sống lâu năm với
giá cao một thời rộ lên đã làm cho con vật này gần như mất hút,không kịp sinh sôi.Ôi,
biết đến bao giờ xứ mình yêu quý thiên nhiên,bảo tồn động vật hoang dã?Đến bao
giờ các loài thân thiện với môi thường được nuôi dưỡng, tự nhiên sống mà không
sợ bất kỳ sự săn đuổi nào của con người chưa kể sự cạnh tranh khắc nghiệt sống
còn của muôn loài?cứ nghĩ đến tôi lại thấy đời sao phức tạp và thiên
nhiên quả là tuyệt vời nuôi sống loài người hiền hòa bao đời nay.
Tôi vẫn tin, một ngày nào đó thật gần,
người và loài vật thân thiện, sống bên nhau hiền hòa trong đó có con kỳ tôm dễ
thương không những chỉ ở miền quê mà có ở nơi đô thị.Bạn có ước vậy không?
PHAN THỊ VINH